Bakım & Onarım
15 Şubat 2003 de yürürlüğe giren asansör yönetmeliği,asansör projelerinin mimari proje ile birlikte hazırlanacağı ve mimari projeye esas teşkil edeceği hükmünü getirmiştir. Yine aynı yönetmelik mimari uygulama projelerinin yapımından önce,yapının özellik ve kullanım koşullarına uygun asansör trafik hesabının yapılmasını istemektedir.
MADDE 14 : Asansörün AVAN ve TATBİKAT Projeleri , Elektrik-Elektronik ve Makine Mühendisleri tarafından tespit edilen esaslara uygun olarak müştereken hazırlanır Projelerin hazırlanmasında Türk standartları esas alınacaktır. Türk standartları kapsamı dışındaki işler için menşei ülke standartları esas alınır.
Asansör AVAN projeleri mimari proje ile birlikte yapılacak ve mimari projeye esas teşkil eder Burada hedeflenen bina özelliği-tipi –yapısına göre seçilecek asansörlerin yapımı ve işletimi süreçlerinde yaşanılacak olası sorunların en aza indirilmesidir. Uygun kapasite ve hızı belirlenmiş bir sistem için , kuyu dibi boşluğunun yetersiz olması,makine dairesi alanı ve ölçülerinin standartlara uygun olmaması,kuyu içi ekipman montajının yetersiz ölçüler içinde kalması nedeniyle asansörün taşıma kapasitesinin ve verimliliğinin düşmesi ve hatta bu kriterler göz önüne alınmadığı için bakımının sağlıklı yapılamaması ve asansörün hizmet verme zamanlarının azalması bir zincirin halkaları şeklinde ortaya çıkmaktadır. Yapı tipi ,özelliği,kulanım amacına göre yapılmış trafik hesabına uygun seçilmiş alanların mimari proje öncesi belirlenmesi, çok değişik alternatifler arasından yapımcı firmaya da en uygun maliyetli çözümü seçmesi şansı verecektir. Kentlerin çekim merkezlerinde kullanım değerlerinin yüksek olduğu alanlarda,yada arsa alanının küçük, dikey yapılaşmanın yüksek olduğu yapılar için, daha yüksek hızlı, az kabin alanlı çözümler önerilebileceği gibi bazı bölgelerde daha az maliyetli olan daha düşük hızlı büyük kabinli çözümler önerilebilir. Tüm bu çözümler kendi içinde değişik kuyu ölçüleri gerektirmektedir. Bu çözümlerin yaşama geçirilebilmesi için trafik hesabının dikkatli yapılarak gerekli elektriksel güç ve kolon hattının belirlenmesi,kuyu güvenlik alanlarının (alt ve üst boşlukların) belirlenmesi ve ilgili hesaplamalar sonucu ortaya çıkan sistem tasarımının (hız-kapasite –asansör sayısı)bina özelliği ile örtüşerek hizmet kalitesini yükseltmesi hedeflenmelidir.
Trafik hesapları gerçekte çok uzun değerlendirilmesi gereken ve çok fazla gözlem yapılması gereken konulardır. İşin teknik hesap yönteminin dışında, her ülke için, o ülke alışkanlıklarına bağlı, değişik insan davranışları trafik hesaplarına etki eder. Binalar çok çeşitli insan trafiğine sahiptirler. Asansörle ilgili trafik hesapları iki ana konunun değerlendirilmesi üzerine kurulur. Bunlar , binanın işlevselliği, tipi ve özelliği dikkate alınarak, binada asansör kullanan insanların asansör kullanmak isteklerinin en yoğun olduğu belirli bir zaman diliminde asansörü kullanacak insan sayısının (B) tespiti ile bu sayıyı belirli bir zamanda taşıyabilecek asansör kabin alanı ,hızının ve adedinin (R) seçilmesidir. Bu süre her iki şık içinde trafiğin en yoğun olduğu 5 dakika olarak belirlenmiştir. Böylece günün en yoğun trafik anında asansörün isteklere cevap vermesi sağlanmış olur.
Binadaki insan sayısının belirlenmesi için bir çok imalatçı firmanın kendilerine özgü kriterleri olmasına karşın bu konuda izlenmesi gereken verilerin, asansör ile ilgili standartlara da kaynaklık eden, Avrupa ülkelerinde de izlenen Uluslararası Asansör Mühendisleri Birliğinin (IAEE) hesap kriterlerini baz almamızın aradaki uyumluluğu arttıracağını düşündük. Bir avan projenin oluşması için gerekli olan trafik hesabı bu yazının ilk bölümünü oluşturacaktır. Daha sonra ise bu trafik hesabına göre asansörlerin seçilmesi incelenecektir. Seçilen asansörlere göre olabilecek kuyu ölçülerinin çıkarılması ve projenin çizilirken bu ölçülere göre çizilmesi uygulamayı rahatlatacaktır. Kuyu ölçülerinde ve diğer aralıklarda TSE’ye uygunluk esas alınmıştır. Asansörler seçildikten sonra, bu asansörler için gerekli enerji miktarının hesaplanıp, gerilim düşüm hesapları yapılarak,uygun tip ve kapasitede sigorta ve kablo kesitlerinin seçilmesi, kolon hattının belirlenmesi gerekecektir. Bundan sonra TS EN 81/1-2 ye uygun bir kuvvetli ve zayıf akım dağılım şemasının çizilmesi gerekir. Bu avan projenin tamamlanması anlamına gelecektir. Uygulama projelerinde Avan projeden farklı bir uygulama yapılacak ise, uygulanan asansörün teknik özelliklerine göre trafik hesabı ayrıca yapılmalıdır. Bu çalışmada otomatik kapılı asansörlere ilişkin veriler IAEE ,çarpma kapılı asansörlere ilişkin veriler ise yerli imalatçılar ve somut saha gözlemleri sonucu ortaya çıkarılmıştır.
Bu çalışmada kısaca koridor taşıma kapasiteleri ve yürüyen merdiven taşıma kapasitesine değinilmiştir. İş merkezleri için yapılan trafik hesaplarında bu trafik akışı da dikkate alınmalıdır. Burada izlenen yöntem (trafik hesaplama yöntemi)kılavuzluk etmek üzere hazırlanmıştır.
TRAFIK HESABI
Binalar kullanım amaçlarına göre çeşitli insan hareketliliği gösterirler .Bu yüzden değişik bina tipleri için, insan hareketliliği gözlenirken her bina özelliği ayrıca değerlendirilmelidir. Asansör trafik hesaplarının uygun olabilmesi için,binadaki insan sayısının tespiti ve 5 dakikalık zaman diliminde asansöre binebilecek insan sayısının belirlenmesi,hesabın en önemli kısmını oluşturur. Görüleceği gibi bu bir olasılık hesabıdır ve her ülkenin kendi şartlarına göre, bölgelere göre, alışkanlıklara göre değişiklik gösterir. Burada ülkeden ülkeye farklılıklar dan çok IAEE nin kriterlerine uygunluğu sağlanmaya çalışılmıştır.
Aşağıdaki tablolardan insan sayısını ve yanındaki yüzdelerden de 5 dakika içinde asansörü kullanabilecek insan sayısı tespit edelebilir. İş hanı ve daire hesaplarında zemin üstündeki hacimlerin hesaplanması gerekir.(Giriş katındaki hacimlerin asansörü kullanmayacağı varsayılır). Rahat bir asansör trafik akışı isteniyorsa hesaplarda %20 lik bir sayısal fazlalık (iyileştirme kat sayısı ) konulmalıdır. Başlıkların yanındaki zaman ölçüleri rahat bir trafik akışı için istenen asansör seyir servis süresidir.